Rozkwit przemysłu, nowe miejsca pracy, napływ ludności

Kanał bydgoski był bardzo istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego. Droga wodna połączyła dwie znaczące rzeki - Wisłę i Odrę. Dzięki temu w mieście zaczęły prężnie działać przedsiębiorstwa handlowe. Rozwijał się przemysł i rzemiosło. Kolejnym przełomowym wydarzeniem, które przyczyniło się do intesywnego rozwoju gospodarczego było uruchomienie w Bydgoszczy połączeń kolejowych.

Jesienią 1851 roku uruchomiono warsztaty Kolei Wschodniej oraz kilka odlewni i zakładów budowy maszyn. Były to m.in. odlewnia Kemmerera, Wiesego oraz fabryka maszyn Eberhardta i Wulffa. W połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku rozwinęła się na znaczną skalę fabryka mebli Hegego. Powstało także szereg młynów, obok Młynów Królewskich utworzono młyny na Skrzetusku, Czyżkówku i innych dzielnicach podmiejskich. W 1859 roku uruchomiono browar bydgoski. Rozwinęła się istniejąca od 1806 roku drukarnia Grunauera oraz drukarnie Fischera i Dittmanna. W latach siedemdziesiątych powstała słynna bydgoska garbarnia Bucholtza z 2 napędem parowym ( dziś kampus WSG). Powstała także stocznia Bydgoskiego Towarzystwa Holowniczego w Kapuściskach Dolnych i cegielnie. Rozwój licznych fabryk nadał Bydgoszczy przemysłowy charakter ale jednocześnie wywarł istotny wpływ na zasięg i charakter bydgoskiego rzemiosła na przełomie XIX i XX wieku. Rzemieślnicy zmniejszyli swoją działalność ale pozostali do połowy XX wieku liczącą się społecznością Bydgoszczy. W przemyśle spożywczym obok browarów i młynów na początku XX wieku istniały trzy fabryki cygar i papierosów. W przemyśle skórzanym obok garbarni Bucholza rozwinęła się fabryka obuwia Brillesa oraz dwa zakłady produkujące pantofle i obuwie filcowe.   Działało ponad 540 fabryk i dużych zakładów rzemieślniczych. Wzrastający przemysł i handel spowodował, że Bydgoszcz przed I wojną światową należała do miast nader silnie rozwijających się pod względem liczby mieszkańców. Podczas gdy spis w 1855 roku wykazał 14.431 mieszkańców ( bez wojska), to w 1905 roku powszechny spis ludności naliczył 80.851 mieszkańców. Natomiast spis ludności przeprowadzony już po odzyskaniu niepodległości w 1921 roku wykazał 89.282 mieszkańców.  Główne dziedzictwo przemysłowe z czasów zaboru pruskiego stanowiły przemysły : metalowy, maszynowy, drzewny, cegielniany, spożywczy, odzieżowy, konfekcyjny i drukarski. Miasto miało charakter przemysłowy i handlowy przy znaczącej obecności rzemiosła. Przy tym przemysł nie był jednorodny a wręcz zróżnicowany, co wpływało także na tożsamość miasta i jego mieszkańców w znaczącej mierze niemieckich.

Źródło:

Chamot Marek: Dziedzictwo poprzemysłowe Bydgoszczy – kulturowy potencjał i jego wykorzystanie